Na marginesie artykułu „Co można znaleźć na muzealnym Instagramie?” (Marlena Jałoszyńska).
Instagram to dziś nie tylko baza lajfstajlowych zdjęć, ale również platforma komunikacji między instytucjami kultury i ich potencjalnymi odbiorcami – uczestnikami życia kulturalnego. Biorąc pod uwagę, jak wielu młodych ludzi korzysta właśnie z takich aplikacji, muzea coraz częściej prezentują tu zdjęcia dzieł sztuki, a centra kultury pokazują przebieg prac nad projektami czy publikacjami. Instagrama jako narzędzia komunikacji można używać także w pracy edukacyjnej i animacyjnej.
Poniżej przedstawiam dwie propozycje działań z wykorzystaniem muzealnych profili na Instagramie. Może staną się one inspiracją w pracy z młodzieżą:
OBRAZ, FOTOGRAFIA I TEKST – REFLEKSJA, DYSKUSJA I DZIAŁANIE
Razem z młodzieżą obejrzyjcie zdjęcia udostępnione na profilu instagramowym Muzeum Narodowego w Warszawie <https://www.instagram.com/nationalmuseuminwarsaw/>. Możesz wcześniej dokonać selekcji zdjęć pod kątem tego, o czym chciałbyś rozmawiać: Czy ważna jest dla ciebie konkretna epoka, z której pochodzą dzieła, a może nastrój lub ich różnorodność? Nieprzypadkowo proponuję akurat ten profil muzealny – MNW prezentuje na Instagramie fotografie udostępnianych przez siebie obrazów.
Przeprowadź z młodzieżą dyskusję i ćwiczenia na poniższe tematy (działanie jest wprowadzeniem do rozważań na temat interpretacji świata widzianego):
- Czym różnią się obrazy od fotografii?
- Czym w takim razie są fotografie obrazów?
- Jaki wpływ na obraz ma osoba, która go fotografuje?
- Jaki sens nadaje obrazowi / fotografii opis / hasztag?
- Jaki obraz namalowałabyś / namalowałbyś, gdybyś widziała / widział jedynie dopisane do niego hasztagi? (Spróbujcie to zrobić! Przygotuj dużą liczbę hasztagów wypisanych na osobnych kartkach, poproś uczestników spotkania, żeby każdy wylosował po trzy, a następnie na ich podstawie namalował obraz. Przyjrzyjcie się stworzonym przez koleżanki i kolegów obrazom. Przeczytajcie umieszczone pod nimi hasztagi. Jak obrazy mają się do słów? Jak słowa wpływają na obrazy? Co by się stało, gdybyście podmienili hasztagi pod obrazami? Czy wpłynęłoby to na sens prezentowanych prac?)
- Teraz odwróćcie sytuację: skupcie swoją uwagę na kilku zdjęciach, nie czytając hasztagów ani komentarzy – jakie własne hasztagi dodalibyście do zdjęć? Porównajcie propozycje. Podyskutujcie o podobieństwach i różnicach. Z czego wynikają? O czym nam mówią?
- Jaki wpływ na odbiór obrazu ma format kadru? Zdjęcia na Instagramie wpisane są w kwadrat, wiele z nich nie prezentuje sfotografowanych obrazów w całości. Co może znajdować się poza kadrem i jaki ma to wpływ na odbiór obrazu? (Spróbujcie domalować swoje wyobrażenia do obrazów. W tym celu wcześniej przygotuj wydrukowane i naklejone na arkusze papieru obrazy z Instagrama. Porównajcie je z oryginałami zdjęć. Widzicie różnice? Podobieństwa? Z czego mogą wynikać?).
- Na koniec porozmawiaj z młodzieżą o tym, czym jest interpretacja. Jakie znaczenie ma dla odbioru dzieł sztuki? A czym jest w naszym codziennym życiu? Jaka jest różnica między obserwacją a interpretacją i jak obie wpływają na nasze postrzeganie świata?
Ważne!
Pamiętajcie, żeby wprowadzić zasadę, według której nie oceniacie swoich pomysłów ani zdolności plastycznych, ale różnorodność przedstawień i punktów widzenia! W ten sposób wspierasz u młodzieży umiejętności doceniania różnic i empatię. Uczysz krytycznego myślenia (nie krytycyzmu!), tworzenia i argumentowania w obronie swoich wniosków, rozwijasz zmysł postrzegania.
OPROWADZANIE PO… INSTAGRAMIE
Zaproponuj młodzieży, żeby przejrzała kilka profili muzeów na Instagramie, a następnie… przygotowała oprowadzanie kuratorskie po wybranych przez siebie prezentacjach eksponatów, obrazów, sytuacji itd. Oprowadzanie będzie polegać na opowiadaniu historii łączącej wszystkie prezentowane zdjęcia, zdobyte przez młodzież konkretne informacje na temat dzieł czy sytuacji przedstawionych na fotografiach, oraz ich fantazję.
Jak to zrobić?
- Podzielcie się na dwu- lub trzyosobowe grupy.
- Po przejrzeniu rozmaitych kont muzealnych na Instagramie niech każda grupa wybierze zdjęcia, które najbardziej przypadły jej do gustu (6–7 fotografii). Mogą one pochodzić z różnych muzeów, różnych porządków estetycznych czy historycznych i zupełnie – zdawałoby się – nie pasować do siebie. (Chyba, że zależy ci na zapoznaniu młodzieży z konkretnymi dziełami sztuki z wybranej epoki lub należącymi do zbiorów konkretnego muzeum, do którego zamierzacie wkrótce się wybrać – wtedy przygotuj wystarczająco szeroki zestaw fotografii, z których będą mogli czerpać uczestnicy twoich zajęć).
- Zadaniem każdej grupy jest wymyślenie opowieści łączącej wszystkie wybrane zdjęcia ze sobą. Przygotowując opowieść, która będzie podstawą do „oprowadzania” po naszych zdjęciach, kierujcie się zasadami obecnymi w storytellingu:
– Postarajcie się wejść w relacje z treściami przedstawionymi na zdjęciach, mówcie o tym, dlaczego są dla was ważne, możecie opowiadaną historię wpleść w wydarzenia ze swojego życia (mogą być zmyślone, wymarzone) itd. Dlaczego? Jeśli wy rzeczywiście będziecie zainteresowani zdjęciami, o których opowiadacie, inni również poczują się zachęceni, by się nimi zainteresować. Nauka ma na to dowody w postaci neuronów lustrzanych, które umożliwiają nam wczuwanie się w czyjąś sytuację!
– Pamiętajcie o prawidłowej konstrukcji waszej narracji: wstępie, rozwinięciu i zakończeniu. We wstępie powinniście zasygnalizować, jaki jest temat waszej autorskiej ścieżki oprowadzania. Być może temat będzie zagadką do rozwikłania… Przykładowo: „Skąd dziewczynka z obrazu Józefa Pankiewicza wzięła czerwoną sukienkę? Do rozwikłania tej zagadki przybliżą nas kolejne zdjęcia ze śledztwa, które przeprowadziła…”. W rozwinięciu bardzo ważne jest, by powiedzieć waszej widowni, dlaczego historia związana z tymi zdjęciami może być dla nich ważna. Tu możecie wprowadzać tu bohaterów, z którymi słuchacze będą mogli się utożsamić. W zakończeniu rozszyfrowujecie zagadkę, przekazujecie najważniejsze przesłanie waszej opowieści, wyciągacie wnioski. Ważne, żeby wstęp, rozwinięcie i zakończenie tworzyły spójną całość.
- Jeżeli uznacie, że wasze zdjęcia i snuta wokół nich opowieść wymagają odpowiedniej oprawy, przygotujcie wcześniej charakteryzację, kostiumy, rekwizyty. Być może historia będzie wymagała również zaangażowania publiczności? Zastanówcie się nad tym. Elementy interaktywne skutecznie wciągają widownię w snutą opowieść.
- Pamiętajcie, że tworzone narracje nie mogą być zupełnie oderwane od rzeczywistych informacji zawartych na zdjęciach – epoki, z której pochodzi jakiś eksponat, jego nazwy, autora, znaczenia tego dzieła. Te elementy również powinny posłużyć wam jako inspiracja – przykładowo: czy możliwe jest, że Dziewczynka w czerwonej sukience Pankiewicza ma coś wspólnego z kultowym muralem Banksy’ego przedstawiającym Dziewczynkę z czerwonym balonikiem?
- Do dzieła!
A na koniec: dlaczego my to właściwie robimy?
Po pierwsze: chcąc uczyć młodzież o konkretnych dziełach sztuki prezentowanych w zbiorach muzealnych, wykorzystujemy narzędzie, które jest im bliskie, zamiast na przykład przeglądać stare leksykony z obrazami (co też jest uzasadnione, trzeba jednak mieć świadomość, dlaczego używamy leksykonów zamiast Instagrama) – w ten sposób otwieramy się na świat młodych i próbujemy budować z nimi relację.
Po drugie: rozwijamy w młodych ludziach umiejętności prowadzenia logicznych wywodów i krytycznego myślenia, budujemy ich kompetencje liderskie, umożliwiając samodzielne stworzenie i pokierowanie sytuacją oprowadzania po Instagramie.
Po trzecie: dajemy młodzieży konkretną dawkę wiedzy na temat zdjęć, które wybrali – okoliczności ich powstania, prezentowanych eksponatów, obrazów, przestrzeni, rozmaitych kontekstów. Pozwalając młodym „przeczytać” zdjęcia po swojemu, dajemy im szansę oswojenia się z historiami, które ich przecież nie dotyczą (jakie znaczenie ma dla nich na przykład Dziewczynka w czerwonej sukience?), ale mają sens w obrębie wspólnych praktyk kulturowych.
Po czwarte: kształtujemy kompetencje komunikacyjne młodych ludzi i przygotowujemy ich do wystąpień publicznych.
Po piąte: kiedy następnym razem pojawicie się z młodzieżą na oprowadzaniu muzealnym, nie tylko bardziej zainteresujecie się prezentowaną opowieścią, ale również będziecie mogli podyskutować na temat jej jakości.
Weronika Idzikowska – animatorka społeczna i kulturowa, pedagożka kultury. Ukończyła Laboratorium „Projektowanie Kultury” na Uniwersytecie SWPS oraz szkolenie certyfikacyjne dla trenerów Familylab Polska. Współpracuje m.in. z Małopolskim Instytutem Kultury w Krakowie, Instytutem Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie, Wojewódzkim Domem Kultury w Kielcach. Współautorka podręcznika dla animatorów kultury i nauczycieli pt. Projektuj z dziećmi! Edukacja kulturowa w praktyce. Prowadzi szkolenia dla nauczycieli, animatorów, rodziców, dorosłych zainteresowanych podejmowaniem długofalowych działań na rzecz rozwoju społeczności dziecięcych oraz budowaniem i wzmacnianiem perspektywy relacyjnej w pracy z dziećmi.