Edukacja to też sztuka, cz. 2
W szkole wszystko gra
W szkole cały czas słychać muzykę, bo nauka podstaw gry na dowolnym instrumencie jest tu obowiązkowa dla każdego ucznia. W klasie trzeciej zaczynają się indywidualne lekcje gry, a po kilku miesiącach próby klasowej orkiestry.
Orkiestra to dobra metafora organizacji pracy w szkole waldorfskiej.
Pierwsze sześć lat nauki dzieci spędzają w większości ze swoim wychowawcą, który musi być jak dyrygent: trzymać się nut (podstawy programowej) i rytmu (godzin lekcyjnych, dni, lat), opracować aranżację i zachęcić każdego wykonawcę do odkrywania swoich możliwości. Skomplikowana kompozycja, ale przynosi spójny i harmonijny efekt.
Podstawową formą organizacji nauki jest cykl. „Cykle się przeplatają i razem tworzą spójną, logiczną całość, która odnosi się do tego, co dzieje się z rozwojem dziecka” – tłumaczy Katarzyna Cieplińska. W pierwszym (przedszkolnym i wczesnoszkolnym) etapie dziecko naturalnie poznaje świat przez samodzielne sprawdzanie, jak działają rzeczy i zjawiska, priorytetem jest więc ćwiczenie umiejętności praktycznych. Nauka pisania i liczenia pojawia się nieco później niż w innych szkołach, za to od pierwszej klasy uczniowie uczestniczą w zajęciach z dwóch języków obcych (początkowo tylko w formie ustnej). W wyższych klasach, poza zdobywaniem wiedzy, celem wychowawczym jest budowanie u uczniów poczucia własnej wartości i odrębności. W okresie gimnazjalnym pogłębianie wiedzy idzie w parze z nauką krytycznej analizy.
Każdy rok edukacji podporządkowany jest innemu przewodniemu motywowi kulturowemu. Motyw ten przewija się w czasie zajęć i znajduje finał w postaci projektu przygotowywanego na koniec roku.
W pierwszej klasie są to baśnie, w drugiej bajki o zwierzętach, w trzeciej opowieści ze Starego Testamentu (stąd próby klasy trzeciej do przedstawienia o stworzeniu świata), w czwartej mity nordyckie i słowiańskie oraz lokalne legendy. W klasie piątej historia starożytna jest okazją do inscenizacji mitów i organizacji zgodnej z duchem helleńskim ogólnopolskiej olimpiady szkół waldorfskich, podczas której uczniowie z różnych miast rywalizują w antycznych dyscyplinach sportowych.
Rytm roczny składa się z cykli nauczania różnych przedmiotów: przez około 3–4 tygodnie zajęcia dotyczą tylko języka polskiego, przez kilka kolejnych – matematyki, następnie na przykład rysowania, geografii czy biologii.
Układ zajęć w ciągu dnia również podporządkowany jest określonemu rytmowi. W szkole podstawowej dzień zaczyna się od trwającej 2 godziny „lekcji głównej”, w czasie której wychowawca zapoznaje dzieci z materiałem z podstawy programowej. Na zakończenie lekcji przedstawia opowieść: mit, historię lub baśń. Ta część poświęcona jest rozwojowi intelektualnemu.
Po przerwie zaczynają się zajęcia ruchowe i artystyczne: gimnastyka, teatr, orkiestra, chór, a także eurytmia – czyli opracowana przez Steinera forma ekspresji artystycznej, która przypomina trochę balet współczesny. Nazywana sztuką „widzialnego słowa” i „widzialnego śpiewu”, pozwala wyrażać ruchem utwór muzyczny lub literacki. Celem tych zajęć jest rozbudzenie i wzmocnienie naturalnych dziecięcych umiejętności ekspresji przez ruch i dźwięk, a także ćwiczenie równowagi, wyczucia rytmu i wyobraźni.
Kolejnym punktem programu dnia są zajęcia praktyczne i plastyczne. Dzieci malują, rysują, rzeźbią, wyplatają kosze, szyją, obrabiają drewno, oprawiają książki, robią własne lalki, uprawiają ogród, murują ławki. Zajęcia praktyczne mają budować w dziecku poczucie sprawczości, przynosić satysfakcję. Z kolei dzięki zajęciom abstrakcyjnym, takim jak malowanie, dzieci porządkują i uzewnętrzniają swoje uczucia, co wspomaga ich rozwój emocjonalny. Zajęcia artystyczne i praktyczne nawiązują do tematu lekcji głównej, tak by dzieci mogły go zrozumieć i utrwalić (np. budowa muru jest okazją do poznania składu chemicznego zaprawy murarskiej).
